چه‌کسانی درعصر ظهور امام‌زمان(عج) رجعت می‌کنند؟

رَجعَت" از ریشه "رج‌ع" عربی و در لغت به معنای یکبار بازگشتن است، رجعت در اصطلاح دینی به معنی بازگشت مردگان به زندگی در دنیا است.

در باور اعتقادی شیعه و بعضی از دیگر مذاهب معتقد به قیامت، نیز باور به رجعت وجود دارد. از جمله اعتقاد مسیحیان به زنده کردن مردگان توسط حضرت عیسی(ع) یا داستان اصحاب کهف و....در واقع اعتقاد به رجعت به معنای عام آن، اعتقاد به قیامت است.

اما در رَجعَت اصطلاح علم کلام و در عقیده شیعیان عبارت است از اینکه؛ خداوند گروهی از مردگان را در هنگامه ظهور حضرت مهدی(عج) به همان صورتی که قبلا در دنیا بوده‌اند به دنیا بر می‌گرداند، گروهی را عزیز و گروهی را ذلیل می‌کند و اهل حق را بر اهل باطل غلبه داده، داد مظلومان را از ستمگران می‌گیرد.

**فلسفه رجعت چیست؟

با توجه به آنچه از روایات اسلامی استفاده می‌شود، رجعت جنبه همگانی ندارد، بلکه اختصاص به مؤمنان صالح‌العملی دارد که در یک مرحله عالی از ایمان قرار دارند و همچنین کفار و طاغیان ستمگری که در مرحله منحطی از کفر و ظلم قرار دارند؛ چنین به نظر می‌رسد که بازگشت مجدد این دو گروه به زندگی دنیا به منظور تکمیل یک حلقه تکاملی گروه اول و چشیدن کیفر دنیوی گروه دوم است.

به تعبیر دیگر گروهی از مؤمنان خالص که در مسیر تکامل معنوی با موانع در زندگی خود روبرو شده‌اند و تکامل آنها ناتمام مانده‌است، حکمت الهی ایجاب می‌کند که سیر تکاملی خود را از طریق بازگشت مجدد به این جهان ادامه دهند، شاهد و ناظر حکومت جهانی حق و عدالت باشند و در بنای این حکومت شرکت جویند، چرا که شرکت در تشکیل چنین حکومتی از بزرگترین افتخارات است و برعکس، گروهی از منافقان و جباران سرسخت علاوه بر کیفر خاص خود در رستاخیز باید مجازات‌هایی در این جهان، نظیر آنچه اقوام سرکشی مانند فرعونیان و عاد و ثمود و قوم لوط دیدند ببینند، و تنها راه آن رجعت است.

چنانکه امام جعفر صادق(ع) در حدیثی می‌فرماید:" رجعت عمومی نیست بلکه جنبه خصوصی دارد، تنها گروهی بازگشت می‌‏کنند که ایمان خالص یا شرک خالص دارند."

**کالبد شکافی یک انحراف

اما طی سال‌های اخیر هر از گاهی به مسایلی برخورد کرده ایم که به رَجعَت افرادی خاص در عصر ظهور اشاره صریح می کنند و این در حالی است که در این زمینه هیچ سند متقنی ندارند، ضمن این که طرح مکرر این مساله موجب بروز برخی انحرافات در عصر انتظار و مهدویت شده است که به زعم بسیاری از صاحب نظران زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود.

** معرفی افراد خاص به عنوان رجعت کننده وهن در مساله مهدویت است

حجت‌الاسلام سید مهدی پور سید آقایی رئیس مرکز تخصصی مهدویت در تشریح مساله رجعت اظهار داشت: رجعت همانند بسیارى از واژه‌‏ها علاوه بر معناى لغوى، در علوم مختلف در معانى گوناگونى به کار رفته، و با توجه به این معانى است که می‏‌توانیم تصویر و شناخت صحیحى از معناى مورد بحث داشته باشیم. در لغتنامه دهخدا معانى اصطلاحى مختلفى براى رجعت برشمرده است. اما دراصطلاح کلامى، رجعت در اصطلاح کلامى (متکلمان) عبارت است از بازگشت برخى از اموات به دنیا بعد از ظهور حضرت مهدى(عج) و قبل از قیامت. چنانکه مرحوم "سید مرتضى" که از بزرگان شیعه است، چنین می‌فرماید: "رجعت، عبارت است از این که خداوند در هنگام ظهور حضرت مهدى(عج)، گروهى از شیعیان را که قبلاً از دنیا رفته‏اند، دوباره زنده مى‏کند تا به ثواب یارى آن حضرت نائل شوند و دولت (کریمه) او را مشاهده کنند و نیز جمعى از دشمنان آن حضرت را دوباره زنده مى‏کند تا از آنان انتقام بگیرد."

وی ادامه داد: شیخ مفید(ره)، در تبیین معناى اصطلاحى (کلامى) رجعت چنین نقل کرده است: " خداوند گروهى از اموات را به همان صورتى که در گذشته بودند، به دنیا برمی‌‏گرداند، و گروهى را عزیز و گروهى دیگر را ذلیل مى‏کند و اهل حق را بر اهل باطل غلبه و نصرت داده، و مظلومین را بر ظالمین و ستمگران غلبه مى‏دهد، این واقعه هنگام ظهور ولى عصر(عج) رخ خواهد داد." بنابراین در یک جمع بندى بین تعاریف فراوان، مى‏توان گفت که رجعت عبارت است از: بازگشت گروهى از مؤمنان محض به دنیا، و کافران محض پس از مردن و قبل از قیامت، در حکومت حضرت مهدى (عج) و روشن است که انبیاء و ائمه(ع) به عنوان اشرف مؤمنان محض در بین رجعت کنندگان خواهند بود.

حجت‌الاسلام پورسید آقایی به‌باشگاه‌خبرنگاران‌گفت: در حقیقت بحث از نوع بحث قیامت است و به همان دلائلی که روز رستاخیز ثابت می‌شود امکان رجعت - به معنای بازگشت به دنیا پس از مرگ - نیز قابل اثبات است و علاوه بر آن ادله جداگانه‌ای هم دارد، بنابراین هر گونه تردید در مورد امکان رجعت منجر به تردید نسبت به قیامت می‌شود.

رئیس مرکز تخصصی مهدویت با اشاره به طرح برخی مسایل مبنی بر اعلام مشخصات و یا معرفی رجعت کنندگان در عصر ظهور، تصریح کرد: به جز پیامبران الهی، معصومین(ع) و یاران خاص آنها هیچ نام دیگری در اقوال تاریخی مبنی بر رجعت کنندگان پس از ظهور ثبت نشده و قطعا این بزرگواران مصداق عینی انسانهای پاک و صالح هستند چرا که در دوران ظهور دو دسته به این دنیا بر می گردند، اول صالحان و دسته دوم ستمکاران هستند.

وی تاکیدکرد: معرفی افراد مختلف که هر از گاهی از آنها به نام یاران خاص حضرت مهدی(عج) در عصر ظهور یاد می شود، کذب محض، وهن در مساله مهدویت و بنیان های اعتقادی شیعه است.

در مورد رجعت مسایل مختلفی مطرح است و هر از گاهی در گوشه و کنار جامعه به مباحثی برخورد می کنیم که در آن افرادی را به عنوان رجعت کننده در دوران ظهور مطرح کرده است. حجت‌الاسلام محمد رضا نصوری مهدویت پژوه و نویسنده کتاب "نگین آفرینش" در این زمینه اظهارداشت: رجعت از روزهای بزرگ و مهم عالم است که از آن در قرآن به «ایام الله» روزهای خدا یاد شده است. چنانکه امام صادق(ع) فرمود:" ایام الله سه روز است: روز قیام قائم (عج) روز رجعت و روز قیامت."

وی ادامه داد: رجعت برای همه مردم نیست بلکه مخصوص مؤمنان خالص و کفار و منافقان خالص است، از جمله مؤمنان رجعت کننده، پیامبران و امامان معصوم(ع) هستند و اولین امامی که در زمان رجعت و پس از امام مهدی(ع) حکومت عدل جهانی را برعهده می‌گیرد، حضرت امام حسین(ع) است که سال‌های بسیار حکومت خواهد کرد.ضمن این که برای همه مومنان و منتظران واقعی ظهور مهدی (عج) که پیش از ظهور آن عزیز از دنیا رفتند امکان رجعت به دنیا و یاری آن امام وجود دارد، اما باید ویژگی و شاخصه لازم را داشته باشند.

حجت‌الاسلام نصوری در تشریح مساله رجعت تصریح کرد: کفار و منافقان هرگز به میل و ارادۀ خود به دنیا باز نمی‌گردند بلکه از روی اجبار به رجعت تن می‌دهند ولی رجعت مؤمنین اختیاری به نظر می‌رسد، چنانکه امام صادق(ع) می‌فرماید: "هنگامی که حضرت مهدی(عج) قیام کند مأمورین الهی به کنار قبر مومن می روند و می‌گویند ‌ای بندۀ خدا! مولایت ظهور کرده است اگر می‌خواهی به او بپیوندی آزاد هستی و اگر می‌خواهی در نعمت‌های الهی (برزخی) متنعم بمانی باز هم آزاد هستی."

**شاخصه و ویژگی‌های رجعت کنندگان

اما رجعت کنندگان حقیقی چه ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی دارند؟ این پژوهشگر معارف اسلامی در این زمینه افزود: براساس روایات، گروه پیامبران(ع)، امامان معصوم(ع)، مؤمنان خالص و نیز کفار خالص، جزء کسانی‌اند که در زمان رجعت، به این دنیا باز می‌گردند.

وی ادامه د اد: روایاتی که بطور عام از بازگشت پیامبران و ائمه (علیهم السلام) سخن به میان آورده‌اند مثل کلام امام صادق(ع) که در تفسیر آیه قرآن فرمود:" به خدا سوگند این آیه در زمان رجعت عملی خواهند شد آیا نمی‌دانید که پیامبران(علیهم السلام) در دنیا یاری نشدند و کشته شدند و نیز ائمه(علیهم السلام) کشته شدند اما این یاری و پیروزی در رجعت تحقق خواهند یافت."

**نظر علما در مورد رجعت

علماء شیعه عمدتا احادیث رجعت را متواتر دانسته‌اند و در فرازهای مختلف در این زمینه مطالبی را مطرح کرده‌اند چنانکه "شیخ حر عاملی(ره)" ضمن بیان بیش از ششصد حدیث و بیش از شصت آیه می‌گوید: "هیچ شکی نیست که این احادیث به تواتر معنوی رسیده‌است، زیرا برای کسی که قلبش از شبهه و تقلید پاک باشد موجب یقین و قطع می‌شود."

همچنین او در مورد برخی احادیث در کتب متاخرین شیعه در مورد رجعت چنین گفته‌است:" رساله هائی در رجعت از بعض متاخرین دیدم که حدیثهای دیگری داشت ولی چون مشتمل بر مطالب غریبی بود - که غالب مردم در اولین وهله منکر می‌شوند - آنها را نقل نکردم. با اینکه همان مطالب هم از قدرت خدا بیرون نیست."

"سید مرتضی(ره)" از دیگر علمای شیعه است که در این زمینه می‌گوید: "خداوند متعال بعد از ظهور حضرت مهدی(عج)، گروهی از کسانی که قبلا از دنیا رفته‌اند به این جهان بازمی‌گرداند، تا در ثواب و افتخارات یاری او و مشاهده حکومت حق بر سراسر جهان شرکت جویند، و نیز گروهی از دشمنان سرسخت را بازمی‌گرداند تا از آنها انتقام گیرد... دلیل بر صحت این مذهب این است که هیچ عاقلی نمی‌تواند قدرت خدا را بر این امر انکار کند چرا که این مساله محالی نیست، در حالی که بعضی از مخالفین ما چنان این موضوع را انکار می‌کنند که گویی آن را محال و غیر ممکن می‌شمرند... دلیل بر اثبات این عقیده اجماع امامیه‌است زیرا احدی از آنها با این عقیده مخالفت نکرده‌است."

همچنین "علامه مجلسی(ره)" بعد از نقل احادیث رجعت می‌گوید: " چگونه ممکن است کسی به صدق گفتار اهل بیت ایمان داشته باشد و احادیث متواتر رجعت را نپذیرد؟ احادیث صریحی که شماره آن به حدود دویست حدیث می‌رسد که چهل و چند نفر از راویان ثقات، و علمای اعلام، در بیش از پنجاه کتاب آورده‌اند... اگر این احادیث متواتر نباشد چه حدیثی متواتر است؟!"

عدر همین زمینه "مرحوم علامه طباطبائی" می‌گوید:" همانا روایات رجعت، متواتر معنوی است و مخالفین از همان صدر اول، اعتقاد به رجعت را از مشخصات شیعه و ائمه آنان دانسته‌اند. اگر بعضی از این روایات قابل خدشه و مناقشه هم باشد ضرری به تواتر آنها نمی‌رسد. علاوه بر این تعدادی از روایات در مورد رجعت صریح و قابل اعتماد است."

**رجعت دستاویزی برای ایجاد انحراف در عقاید شیعه

با توجه به این که طی سال‌های اخیر در گوشه و کنار کشور شاهد طرح برخی مسایل انحرافی در زمینه مهدویت هستیم، کارشناسان معارف اسلامی بر این عقیده اند که این مساله به عنوان بدعت و انحرافی نوین در مساله انتظار، مهدویت و آمدن مهدی موعود مطرح می‌شود که همه منتظران باید مراقب این انحرافات باشند.

حجت‌الاسلام نصوری در همین زمینه تاکید کرد: توجه به مبانی دقیق شیعی، مطالع منابع تالیفی مستند در مساله مهدویت و ارتباط با مراکز تخصصی مهدویت پژوهی راه را بر توسعه انحراف و بدعت می‌بندد.

این پژوهشگر علوم اسلامی خاطرنشان کرد: براساس آموزه‌ها و روایات صریح اسلامی در مورد رجعت، قطعا به جز موارد یاد شده هرآنچه در این زمینه مطرح می‌شود، بی پایه و اساس است و هیچ مبنای مستند و پر قوتی ندارد.